JENIS-JENIS KANSER

Dato'Dr.Mohd Rushdan Md Noor
Pakar Perunding Ginekologi Onkologi
Hospital Sultanah Bahiyah

Setakat ini terdapat sekurang-kurangnya 150 jenis kanser yang dihidapi oleh manusia. Kanser boleh berasal daripada hampir semua organ badan manusia.

Se-sel yang mempunyai ciri-ciri yang sama akan berkumpul untuk membentuk tisu dan tisu-tisu yang sama akan membentuk organ seperti jantung, buah pinggang, rahim, otak dan sebagainya. Beberapa jenis organ yang bekerjasama untuk mencapai matlamat yang sama akan membentuk satu sistem (contoh: saraf, saraf tunjang dan otak membentuk sistem saraf). 

Di dalam organ-organ ini terdapat pula beberapa jenis sel iaitu sel-sel yang membentuk dinding saluran darah, dinding kelenjar dan juga dinding rongga (contoh rongga urus, rongga Rahim dan lain-lain). Sel-sel ini dinamakan sel epithelial. Manakala tisu-tisu yang menyokong organ2 ini dan terbina di sekeliling saluran darah, kelenjar dan rongga2 ini dinamakan tisu mesenchymal ataupun “soft tissue” dan ada juga yang memanggilnya sebagai tisu penyokong. Contoh2 tisu mesenchymal ini adalah otot, tulang, rawan, tisu fibrous dan lain-lain. Satu lagi jenis sel-sel badan adalah sel-sel darah dan sel-sel limfatik yang terkandung di dalam darah dan juga cecairan limpa. Jadi sel-sel ini boleh bergerak daripada satu tempat ke tempat yang lain. Sel limfatik bertanggungjawab di dalam sistem pertahanan badan ataupun sistem imun. Akhir sekali tubuh badan kita juga mengandungi tisu saraf dan otak. 

Jadi kesimpulannya terdapat 5 jenis sel-sel utama di dalam tubuh badan manusia yang boleh berubah menjadi kanser iaitu (1) SEL EPITHELIUM, (2) SEL MESENCHYMAL (3) SEL DARAH ,(4) SEL LIMFATIK dan (5) SEL SARAF dan OTAK

Rencana ini menerangkan mengenai jenis-jenis kanser yang dikategorikan secara umum bagi memudahkan orang awam memahaminya. Di dalam lebih 150 jenis kanser yang dihidapi oleh manusia, ianya boleh dibahagikan secara umum kepada  5 kumpulan besar iaitu:

1.   Kanser yang berasal daripada SEL-SEL EPITHELIAL. Kanser ini dinamakan KARSINOMA (“CARCINOMA”). Terdapat dua jenis utama sel-sel epithelial iaitu sel squamous dan sel columnar. Jika kanser berasal daripada sel squamous, ianya dinamakan Squamous cell Carcinoma, manakala jika berasal daripada sel columnar, ia dinamakan Adenocarcinoma. Perkataan karsinoma (“carcinoma”) merujuk kepada kanser yang berasal daripada sel epithelial. Terdapat beberapa lagi jenis karsinoma seperti “transitional cell carcinoma” dan “basal cell carcinoma”. Karsinoma adalah jenis kanser yang paling kerap menyerang manusia iaitu hampir 85% daripada keseluruhan kanser.

2.   Kanser yang berasal daripada SEL-SEL MESENCHYMAL ataupun SEL-SEL PENYOKONG dinamakan SARKOMA (“SARCOMA”). Contoh-conth sel-sel ini adalah sel otot, sel tulang, sel rawan dan sel fibrous. Terdapat dua jenis sel otot iaitu sel otot berjalur (“striated muscle”) dan sel otot lembut (“smooth muscle”). Jika kanser berasal daripada otot berjalur, ia dinamakan Rhabdomyosarcoma, manakala jika berasal daripada otot lembut, ia dinamakan Leimyosarcoma. Perhatikan perkataan “sarcoma” digunakan pada hujung perkataan yang merujuk kepada kanser yang terjadi ke atas sel-sel mesenchymal/penyambung, manakala perkataan pertama pula mewakili jenis sel-sel tersebut. Jika kanser terjadi daripada sel tulang, ia dinamakan Osteosarcoma. Sarkoma adalah sejenis kanser yang jarang berlaku tetapi kebanyakannya daripada jenis yang ganas dan cepat merebak.

3.   Kanser yang berasal daripada SEL-SEL DARAH. Sel-sel darah yang sering dikaitkan dengan kanser adalah sel-sel darah putih. Apabila sel-sel darah putih bertukar menjadi sel kanser, kanser ini dikenali sebagai LEUKEMIA. Pesakit leukemia mempunyai banyak sel-sel darah putih tetapi kebanyakannya adalah pramatang dan tidak boleh berfungsi dengan normal. Sel-sel kanser ini akan berkumpul di dalam darah. Leukemia juga adalah sejenis kanser yang jarang berlaku iaitu 3% daripada keseluruhan kanser. Walau bagaimanapun, leukemia adalah kanser yang paling kerap dihidapi oleh kanak-kanak.

4.   Kanser yang berasal daripada sel-sel di dalam SISTEM LIMFATIK yang bertanggungjawab di dalam sistem pertahanan badan (“immune system”). Sistem limfatik adalah system yang terdiri daripada nodus limpa, saluran limpa dan sel-sel limpa. Ianya berfungsi untuk menapis cecairan badan dan juga melawan jangkitan. Salah satu jenis sel limpa yang berfungsi di dalam system limfatik ini adalah SEL LIMFOSIT (“LYMPHOCYTE”). Kanser yang berasal daripada SEL LIMFOSIT ini dinamakan LIMFOMA. Limfoma merangkumi 5% daripada keseluruhan kanser. Sel-sel limfoma yang menjadi sel-sel kanser ini akan memenuhi saluran limfa dan nodus limfa sehingga nodus limfa (biji kelenjar) menjadi besar. Ia juga akan memenuhi sum-sum tulang dan masuk ke dalam aliran darah. Satu lagi jenis sel-sel di dalam system limfatik ini adalah SEL PLASMA. Kanser yang berasal daripada sel plasma dinamakan MYELOMA juga dinamakan MULTIPLE MYELOMA. Sel plasma bertanggungjawab menghasilkan antibody untuk melawan jangkitan. Multiple myeloma merangkumi 1% daripada keseluruhan kanser. Walaupun sel-sel ini dihasilkan dengan banyak tetapi ia tidak boleh berfungsi dengan normal.

5.   Kanser yang berasal daripada SEL SARAF dan OTAK. Sel-sel ini termasuk sel-sel yang membentuk saraf tunjang. Terdapat 2 jenis utama sel-sel di dalam system saraf iaitu SEL SARAF ataupun NEURON yang membawa maklumat elektrik. Sel yang kedua adalah sel-sel yang membentuk tisu penyokong system saraf mengandungi sejenis sel yang dinamakan SEL GLIAL (“GLIAL CELL”). Dua jenis utama kanser daripada system saraf adalah GLIOBLASTOMA DAN MENINGIOMA. Kanser yang berasal daripada system saraf merangkumi kurang daripada 3% daripada keseluruhan kanser.

Sesatu organ manusia boleh bertukar menjadi beberapa jenis kanser berdasarkan kepada apakah jenis-jenis sel yang terlibat samada sel epithelial, sel mesenchymal , sel-sel darah, sel limpa ataupun sel saraf. Setiap jenis kanser pula boleh mempunyai ciri-ciri yang berbeza, ada yang ganas, sederhana dan ada yang membiak secara perlahan.

Apabila sesuatu kanser itu bermula daripada sesebuah organ ataupun tisu ianya dinamakan KANSER PRIMER (“PRIMARY CANCER”). Manakala terdapat juga kanser yang wujud di dalam organ-organ tertentu yang berasal daripada organ yang lain contohnya kanser yang berasal daripada payudara merebak ke otak. Kanser yang merebak ke otak ini dinamakan KANSER SEKUNDER (“SECONDARY CANCER”).

Seorang pakar kanser tidak semestinya mempunyai kepakaran mengenai semua jenis kanser. Contohnya pakar kanser ginekologi tidak mempunyai kepakaran untuk merawat kanser usus dan begitulah sebaliknya.Jenis-jenis rawatan juga berbeza mengikut jenis kanser, ada yang lebih berkesan dirawat dengan satu kaedah manakala yang lain pula dengan kaedah yang berbeza. Pesakit perlu mengenal pakar kanser yang sesuai untuk merawat penyakit kanser mereka.